علایم آب مروارید یا کاتاراکت بعنوان یکی از شایع‌ترین اختلالات چشمی، عمدتاً با افزایش سن بروز می‌کند و به کاهش تدریجی و مزمن بینایی منجر می‌شود. این بیماری به دلیل کدورت عدسی طبیعی چشم ایجاد می‌شود و می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. تشخیص و آگاهی از علائم اولیه آب مروارید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این آگاهی می‌تواند منجر به تشخیص زودهنگام و درمان به موقع شود. در این مقاله، به بررسی علائم و نشانه‌های شایع آب مروارید پرداخته می‌شود تا به درک بهتر و مدیریت مؤثرتر این بیماری کمک کند.
آب مروارید چیست؟
آب مروارید یا کاتاراکت به کدورت عدسی چشم گفته می‌شود که باعث کاهش دید و تاری دید می‌شود. عدسی چشم به‌طور طبیعی شفاف است و نور را به شبکیه چشم می‌رساند تا تصاویر واضحی ایجاد شود. اما با افزایش سن یا به دلیل عوامل دیگر، عدسی می‌تواند کدر شود و دید را مختل کند.
علایم آب مروارید یا کاتاراکت
علائم آب مروارید یا کاتاراکت ممکن است به تدریج ظاهر شوند و در مراحل ابتدایی ممکن است قابل توجه نباشند. اما با پیشرفت بیماری، علائم واضح‌تر و مشکل‌سازتر می‌شوند. برخی از علائم شایع آب مروارید عبارتند از:
- تاری دید: یکی از اولین و شایع‌ترین علائم کاتاراکت، تاری دید است. افراد مبتلا ممکن است احساس کنند که به اجسام از پشت شیشه مات یا کدر نگاه می‌کنند.
- کاهش دید شبانه: مشکل در دیدن در نور کم یا شب یکی دیگر از علائم معمول آب مروارید است. این مسئله به ویژه هنگام رانندگی در شب ممکن است خطرناک باشد.
- حساسیت به نور و درخشندگی: افراد مبتلا به کاتاراکت ممکن است نسبت به نورهای روشن یا درخشندگی حساس شوند و این حالت می‌تواند باعث ناراحتی و درد شود.
- دیدن هاله‌ها اطراف چراغ‌ها: دیدن هاله‌های نورانی اطراف منابع نوری، مانند چراغ‌های خیابان یا چراغ‌های خودروها، یکی دیگر از علائم شایع کاتاراکت است.
- تغییرات مکرر در نسخه عینک یا لنزهای تماسی: اگر به طور مکرر نیاز به تغییر نسخه عینک یا لنزهای تماسی دارید، ممکن است به دلیل پیشرفت آب مروارید باشد.
- رنگ‌ها کمرنگ‌تر به نظر می‌رسند: افراد ممکن است متوجه شوند که رنگ‌ها به اندازه قبل زنده و روشن نیستند و بیشتر کدر و کمرنگ به نظر می‌رسند.
- دوبینی در یک چشم: در برخی موارد، افراد ممکن است دوبینی در یک چشم داشته باشند که این مشکل نیز می‌تواند ناشی از آب مروارید باشد.
- کاهش وضوح دید: با پیشرفت بیماری، وضوح دید کاهش می‌یابد و ممکن است افراد نتوانند به خوبی جزئیات را ببینند.
علائم آب مروارید در سالمندان
علائم آب مروارید در سالمندان نیز مشابه مواردی است که در بالا ذکر شد. با این توضیح تکمیلی که در سالمندان احتمال اینکه این نشانه ها دلیل بر وجود آب مروارید باشند بیشتر است و لازم است در صورت بروز هر یک از نشانه های فوق، فورا بررسی شود تا درصورت وجود آب مروارید فورا کنترل و درمان شود و از گسترش آن جلوگیری گردد و یا با جراحی چشم، این موضوع مرتفع گردد.
نشانه های آب مروارید در کودکان
آب مروارید در کودکان، اگرچه کمتر شایع از آب مروارید در بزرگسالان است، اما همچنان می‌تواند رخ دهد و به طور قابل توجهی بر بینایی کودک تأثیر بگذارد. تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مهم است تا از مشکلات بینایی دائمی جلوگیری شود. برخی از نشانه‌های آب مروارید در کودکان عبارتند از:
- لک سفید یا خاکستری در مردمک: یکی از نشانه‌های اصلی آب مروارید در کودکان، وجود یک لک سفید یا خاکستری در مردمک چشم است که ممکن است در عکس‌ها یا در نور روشن دیده شود.
- تنبلی چشم (آمبلیوپی): کودکی که یک چشم ضعیف‌تر از دیگری دارد و به نظر می‌رسد که چشم ضعیف‌تر تنبل است، ممکن است به آب مروارید مبتلا باشد.
- حرکت غیرعادی چشم‌ها (نیستاگموس): حرکت‌های غیرقابل کنترل و سریع چشم‌ها ممکن است نشانه‌ای از مشکل بینایی مانند آب مروارید باشد.
- تأخیر در توسعه دید: اگر کودک نتواند به درستی به اشیاء یا افراد نگاه کند یا مشکلاتی در دنبال کردن اشیاء با چشم‌های خود داشته باشد، این ممکن است نشانه‌ای از آب مروارید باشد.
- فشردن چشم‌ها یا مالیدن مداوم چشم‌ها: کودکی که به طور مداوم چشم‌های خود را می‌فشارد یا می‌مالد ممکن است تلاش کند تا دید خود را بهبود بخشد، که می‌تواند نشانه‌ای از مشکل بینایی باشد.
- مشکل در دیدن در نور روشن: کودکی که در نور روشن چشم‌های خود را می‌بندد یا به نظر می‌رسد که از نور ناراحت است، ممکن است آب مروارید داشته باشد.
- کاهش توجه بصری: اگر کودک به نظر می‌رسد که کمتر به اطراف خود توجه می‌کند یا به صورت کمتری به اشیاء و افراد واکنش نشان می‌دهد، این می‌تواند نشانه‌ای از مشکل بینایی باشد.
- کج کردن سر برای دید بهتر: کودکی که سر خود را به یک طرف کج می‌کند تا بهتر ببیند، ممکن است به دنبال تطبیق دید خود باشد که می‌تواند ناشی از آب مروارید باشد.
چرا آب مروارید ایجاد می‌شود؟
آب مروارید یا کاتاراکت به علت کدورت عدسی چشم ایجاد می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلف رخ دهد. علل شایع ایجاد آب مروارید عبارتند از:
- پیری: مهم‌ترین و شایع‌ترین علت آب مروارید، پیری است. با افزایش سن، پروتئین‌های موجود در عدسی چشم تغییر کرده و تجزیه می‌شوند، که این منجر به کدورت عدسی و در نتیجه آب مروارید می‌شود.
- ژنتیک: استعداد ژنتیکی نیز می‌تواند نقش مهمی در بروز آب مروارید داشته باشد. اگر در خانواده سابقه آب مروارید وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در دیگر اعضای خانواده نیز بیشتر است.
- آسیب‌های چشمی: ضربه یا آسیب مستقیم به چشم می‌تواند باعث کدورت عدسی و بروز آب مروارید شود. حتی آسیب‌های جزئی نیز ممکن است در طول زمان منجر به آب مروارید شوند.
- بیماری‌های مزمن: برخی بیماری‌ها مانند دیابت می‌توانند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهند. دیابت باعث تغییرات شیمیایی در عدسی چشم می‌شود که می‌تواند به کدورت آن منجر شود.
- داروها: استفاده بلندمدت از برخی داروها، به ویژه کورتیکواستروئیدها، می‌تواند خطر بروز آب مروارید را افزایش دهد.
- قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش: تابش زیاد نور خورشید بدون محافظت مناسب می‌تواند باعث آسیب به عدسی چشم و ایجاد آب مروارید شود. استفاده از عینک‌های آفتابی با محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
روش تشخیص آب مروارید
تشخیص آب مروارید یا کاتاراکت به وسیله معاینات چشمی دقیق توسط یک پزشک متخصص چشم (افتالمولوژیست) انجام می‌شود. پس از مشاهده هر یک از نشانه هایی که در بالا ذکر شد لازم است با مراجعه به چشم پزشک، نسبت به بررسی علت آن اقدام کرد و در صورت وجود آب مروارید، به درمان آن پرداخت.
علائم و ویژگی های انواع آب مروارید
آب مروارید (کاتاراکت) می‌تواند به چند نوع مختلف تقسیم شود که هر کدام به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند و علائم و ویژگی‌های خاص خود را دارند. انواع اصلی آب مروارید عبارتند از:
- آب مروارید هسته‌ای (Nuclear Cataract):
- محل تشکیل: در هسته یا مرکز عدسی چشم.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید معمولاً با افزایش سن مرتبط است و باعث تغییرات در قدرت بینایی، به ویژه در دید نزدیک، می‌شود. ممکن است دید بیمار در ابتدا کمی بهتر شود (دید نزدیک)، اما با گذشت زمان، دید به شدت کاهش می‌یابد.
- علائم: تاری دید، تغییر در درک رنگ‌ها (به ویژه زرد و قهوه‌ای شدن رنگ‌ها).
- آب مروارید قشری (Cortical Cataract):
- محل تشکیل: در قشر یا لایه خارجی عدسی چشم.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید با تشکیل رگه‌ها یا خطوط سفید و کدورت‌هایی در قشر عدسی شروع می‌شود که به سمت مرکز عدسی پیشرفت می‌کنند.
- علائم: تاری دید، مشکلات در دید شبانه، حساسیت به نور و درخشندگی، دیدن هاله‌های نورانی اطراف چراغ‌ها.
- آب مروارید زیر کپسولی خلفی (Posterior Subcapsular Cataract):
- محل تشکیل: در بخش پشتی عدسی، درست زیر کپسول عدسی.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید سریع‌تر از انواع دیگر پیشرفت می‌کند و معمولاً در افراد جوان‌تر یا کسانی که دچار بیماری‌هایی مانند دیابت هستند یا از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود.
- علائم: تاری دید، مشکل در دید نزدیک، حساسیت به نور و درخشندگی، مشکل در دیدن در نور روشن.
- آب مروارید مادرزادی (Congenital Cataract):
- محل تشکیل: می‌تواند در هر نقطه‌ای از عدسی چشم رخ دهد.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید در هنگام تولد یا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی، عفونت‌های دوران بارداری، یا سایر مشکلات رشدی ایجاد شود.
- علائم: تاری دید، مشکل در تمرکز چشم‌ها، و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به تنبلی چشم (آمبلیوپی) یا سایر مشکلات بینایی جدی شود.
- آب مروارید ناشی از آسیب (Traumatic Cataract):
- محل تشکیل: در هر نقطه‌ای از عدسی چشم.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید به دلیل ضربه یا آسیب به چشم ایجاد می‌شود. ممکن است بلافاصله پس از آسیب یا سال‌ها بعد بروز کند.
- علائم: تاری دید، مشکل در تمرکز، و کاهش وضوح دید.
- آب مروارید ثانویه (Secondary Cataract):
- محل تشکیل: معمولاً در بخش پشتی عدسی، در کپسول عدسی که پس از جراحی آب مروارید باقی می‌ماند.
- ویژگی‌ها: این نوع آب مروارید پس از جراحی آب مروارید اولیه ایجاد می‌شود و به عنوان آب مروارید پس از جراحی شناخته می‌شود. تشکیل کدورت در کپسول پشتی عدسی (PCO) می‌تواند دید را مجدداً کاهش دهد.
- علائم: مشابه علائم آب مروارید اولیه.
عمل جراحی آب مروارید
عمل آب مروارید یا کاتاراکت یک روش رایج و موثر برای بازگرداندن بینایی در افرادی است که به علت کدورت عدسی چشم، دید خود را از دست داده‌اند. این جراحی به طور معمول در یک محیط سرپایی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن ندارد و بعنوان قطعی ترین روش درمان آب مروارید رایج است.
ما در مطلبی جداگانه درباره زمان لزوم به عمل آب مروارید توضیح داده ایم: چه زمانی باید آب مروارید را عمل کرد